یونیت دندانپزشکی یکی از مهمترین و اصلی‌ترین ابزارهای کار هر دندانپزشکی است و معمولا طراحی آن به گونه‌ای انجام می‌شود که بتواند هم برای بیمار و هم دندانپزشک شرایط مناسبی را فراهم کند. کیفیت و استاندارد بودن یونیت دندانپزشکی نقش مهمی در درمان بیمار و پیشگیری از عفونت‌ها دارد. بروز کوچکترین مشکلی در عملکرد آن می‌تواند باعث مختل شدن کارآیی مطب گردد. یک صندلی دندانپزشکی مدرن و به روز، ترکیب موثری از استیل و پلاستیک، همراه با ویژگی‌های آنتی باکتریال است تا احتمال بیماری و عفونت را کاهش می‌دهد. یونیت‌ها عموما پشتی صندلی باریکی دارند که این امکان را برای پزشک فراهم می‌کند تا روی صندلی‌ای که پشت بیمار قرار گرفته بنشیند (در حالیکه بیشترین میزان دسترسی به بیمار را دارد).

در حقیقت، برخی از انواع صندلی‌های دندانپزشکی، به طور خاص، جهت فراهم کردن راحتی بیمار و ارائه خدمات هدفمند به او ساخته شده‌اند. به عنوان مثال، هنگام انجام برخی از عمل‌های جراحی فک و صورت؛ ممکن است دنداپزشک مجبور به انتخاب نوع خاصی از صندلی باشد که دارای یک استراحتگاه پا بوده و بتواند کاملا پایین آید. نوع دیگری از صندلی‌ نیز موجود است که صرفا به منظور انجام یک معاینه ساده، یا کشیدن دندان طراحی شده‌ است. همچنین، اگر دندانپزشک به دنبال صندلی‌ای باشد که تعداد زیادی وضعیت نشستن را در اختیار پزشک قرار ‌دهد، صندلی ارتودنسی گزینه مناسبی است.

یونیت یا صندلی دندانپزشکی چیست؟

بیمارانی که دچار بیماری و درد در نواحی دندان و لثه هستند برای درمان ابتدا بر روی وسیله‌ای قرار می‌گیرند که یونیت یا صندلی دندانپزشکی نام دارد. یونیت دندانپزشکی مجهز به ابزارهایی برای کنترل حرکات صندلی و نیز ابزارهایی است که دندانپزشک با کمک آنها بیمار را مداوا می‌کند.

در تمام یونیت‌ها پایه‌ای وجود دارد که چراغ دندانپزشکی روی آن قرار می‌گیرد. ورودی‌ ابزار و تجهیزات یک یونیت شامل ترکیبی از هوا، آب و برق هستند که با استفاده از ترکیب آنها کنترل‌های الکترونیکی، الکتریکی و حرکات مکانیکی دستگاه فعال خواهند شد. به علاوه تمامی یونیت ها مجهز به سیستم ساکشن و فاضلاب خروجی نیز هستند. خود یونیت‌ به کمک آب و هوای فشرده و جریان الکتریسیته توسط پدال یا کلید به کار می‌افتد.

آیا با اجزای یونیت دندانپزشکی آشنایی دارید؟

شاید برخی معتقد باشند که شناخت اجزا مختلف صندلی و دانستن برخی از ویژگی‌های تکنیکی یا نکات فنی در مورد آن، برای دندانپزشکان ضرورتی نداشته باشد؛ اما بالطبع دانستن این موارد علاوه بر محسنات عمومی‌ آن، در استفاده بهینه از یونیت، نگهداری آن و حتی تشخیص نحوه برخورد صحیح در هنگام روبرو شدن با مشکلات مختلف نیز، مفید واقع می‌شود. در زیر به برخی از مهمترین اجزا یونیت دندانپزشکی به طور خلاصه اشاره می‌شود و در مقالات بعدی هرکدام از این اجزاء به طور مفصل تشریح می‌شوند

۱- پایه یا بازو

تمامی قطعات مربوط به یونیت از جمله چراغ آن، روی یک بازوی افقی قرار می‌گیرد. استقامت‌ مکانیکی‌ بازو و محل‌ آن‌ به‌ گونه‌ای‌ محاسبه‌ و طراحی‌ شده‌ که‌ مجموعه‌ سیستم‌، متعادل‌، بدون‌ لرزش‌ و با حداقل‌ وزن‌ ممکن‌ استقرار داشته‌ باشد.

۲- چراغ

چراغ، نور مورد نیاز دندانپزشک را در حین کار فراهم می‌کند و شامل: لامپ هالوژن ( ۲۲ – ۲۴ ولت یا ۱۰ – ۱۲ ولت) یا LED، کاسه چراغ (رفلکتور)، قاب، کلید یا سنسور روشن و خاموش و تنظیم شدت نور است. در انتخاب نور مناسب باید دقت زیادی شود تا مقایسه نمونه رنگ جهت انجام ترمیم‌های زیبایی به طور صحیح انجام گیرد. بهترین انتخاب، نور حاصل از تنگستن- هالوژن میباشد. نور فلورسنت از نور سبز غنی است و طیف رنگ آن در چند منطقه به شدت بالا می رود، لذا جهت انتخاب رنگ کاملا نامناسب است.

۳- تابلت‌ یا میز (کنسول)‌ دندانپزشک (Doctor Console)

به میزی که در کنار صندلی دندانپزشک قرار می‌گیرد، میز کنسول یا تابلت گفته می‌شود. تابلت قسمت اصلی هر یونیت است؛ زیرا تمامی ابزار و تجهیزات مورد استفاده دندانپزشک (ابزار و تجهیزات مربوط به برشکاری، تراشکاری و…) روی آن قرار دارد.

۴- میز دستیار (Assistant Table)

محل قرارگیری نگهدارنده ابزار و تجهیزات، لایت کیور، پوآر، بزاق کش، ساکشن‌ و کویترون‌، روی میز ابزار است.

دکمه‌های‌ تابلت‌ عموماً برروی‌ میز دستیار نیز وجود دارند. در یونیت‌های‌ کارتی‌ تابلت‌ به‌ صورت‌ یک‌ میز جدا و پرتابل‌ در کنار یونیت‌ قرار می‌گیرد.

برروی‌ میزهای‌ یونیت‌ هولدرهایی جهت‌ نگهداری‌ اینسترومنت‌ها، لایت‌ کیور، پوآر، بزاق کش، ساکشن‌ و کویترون‌ و … وجود دارد. نحوه‌ قرارگیری‌ اینتسرومنت‌ها (آنگل‌، توربین‌، هندپیس‌) برروی‌ این‌ هولدرها به‌ نحوی‌ است‌ که‌ با برداشتن‌ و قرار دادن‌ اینسترومنت‌ برروی‌ این‌ یونیت‌ها میکروسوئیچ‌ موجود در آن‌ قسمت‌ عمل‌ کرده‌ و باعث‌ عملکرد و قطع‌ عمکرد اینسترومنت‌ها می‌شود. ضمناً کنترل‌ فشار هوا و آب‌ نیز معمولاً با پیچ‌هایی که‌ در زیر این‌ میزها تعبیه‌ شده‌ است‌، صورت‌ می‌گیرد.

۵- کاسه کراشوار و دوش آب لیوان (لیوان پر کن)

قسمتی از یونیت دندانپزشکی است که بیمار می‌تواند دهان خود را در آن بشوید. آب یونیت از آب لوله کشی شهری تهیه می‌شود و به یونیت منتقل می گردد. در بعضی از یونیت‌ها آبگرمکن وجود دارد تا تماس آب سرد با دندان بیمار باعث ایجاد مشکل برای بیمار نشود.

۶- سیستم ساکشن

سیستم ساکشن برای کشیدن آب، خون و بزاق دهان بیمار در حین درمان به کار می‌رود. بیشترین ساکشن‌های موجود در یونیت‌ها به صورت سیستم مکش توسط سه راهی ساکشن صورت می‌گیرد بطوری که با انحراف آب از مسیرش و ورود به فاضلاب باعث ایجاد خلاء در مسیر شده و عمل مکش صورت می‌گیرد.

۷- کنترل بلوک

مهمترین قسمت تابلت یونیت، واحد کنترل بلوک است. این واحد عمل تقسیم، وصل یا قطع کردن و انتقال آب و هوا به ابزار و تجهیزات دندانپزشکی را به عهده دارد.

۸- جعبه جانبی

باکس یا جعبه جانبی، قسمت اصلی یک صندلی دندانپزشکی است و عموما داخل آن منبع ذخیره آب، بزاق کش و جدا کننده آمالگام قرار دارد.

۹- قطعات دستی یا هندپیس (Dental Hand-piece)

هندپیس که به عنوان “مته دندانپزشکی” نیز شناخته می‌شود، ابزاری دستی و چرخشی است که برای انجام شماری از فعالیت‌های عمومی دندانپزشکی از جمله درمان پوسیدگی، پر کردن، صیقل دادن و تغییر پروتزها (altering prostheses) بکار می‌رود.

۱۰- کمپرسور

این دستگاه، هوا را فشرده، خشک و تمیز کرده و قدرت لازم برای فعالیت هندپیس‌ها و پاک‌کننده‌هایشان را نیز فراهم می‌کند. کمپرسورها به علت ایجاد صدای زیاد در خارج از مطب نصب می گردند. در دندانپزشکی دو نوع کمپرسور وجود دارد: کمپرسور خشک یا بدون روغن (Oil less /Oil free) و کمپرسور روغنی یا صنعتی

از معایب کمپرسور روغنی ایجاد و انتشار هوای آغشته به روغن است. هوای آغشته به روغن بر روی قطعات پلاستیکی اعم از شیلنگ و قطعات داخل یونیت که به نوعی با هوا فعال می‌شوند، اثرات مخرب داشته و باعث تغییر شکل آنها می‌شود. در نتیجه در کار یونیت اختلال ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از نفوذ روغن می‌‍‌توان از فیلترهای مخصوص که سر راه شیر خروجی کمپرسور قرار می‌گیرد، استفاده کرد.

۱۱- سیستم‌ هوای‌ فشرده‌ دستگاه‌

ابتدا هوای‌ فشرده ایجاد شده توسط کمپرسور وارد فیلتر رگلاتور می‌شود و پس از عبور از فیلتر؛ هوای‌ خشک، وارد سیستم‌ یونیت‌ می‌شود.

۱۲- فلور باکس (Floor Box)

این باکس یا جعبه، در زیر صندلی بیمار قرار گرفته و شامل قسمت‌های مختلفی است از قبیل برق ورودی، لوله‎‌های آب و فاضلاب و … است.

۱۳- پدال

پدال‌ها دونوع می‌باشند، تک کاناله و دو کاناله
در پدال‌های تک کاناله، هوا از طریق یک شلنگ وارد پدال می‌شود و با فشار دادن پدال هوا از طریق شلنگ دیگری خارج می‌گردد.
در پدال های دوکاناله هوا از طریق یک شلنگ وارد می‌شود و از طریق دو شلنگ خارج می‌شود. هر شلنگ به یکی از کلیدهای پدال متصل می‌باشد که با فشار دادن آن هوا خارج می‌گردد.

۱۴- مانیتور و پایه آن

در یونیت‌هایی که مجهز به سیستم دوربین داخل دهانی هستند، پایه‌ای جهت نصب مانیتور تعبیه شده است که سیستم برق مورد نیاز جهت راه اندازی مانیتور نیز از داخل آن عبور می‌کند.

۱۵- شیر برقی

با رسیدن برق به این قسمت از دستگاه، مسیر‌های ورود و خروج آب یا هوا باز می‌شود .
بخش‌هایی که تحت تاثیر  شیر برقی عمل می‌کنند شامل: شیر برقی لیوان، شیر برقی کراشوار، شیربرقی ساکشن، شیر برقی ورودی هوا و شیربرقی ورودی آب می‌باشند.

۱۶- پوآر یا سرنگ آب و هوا

آب، هوا و یا ترکیب آنها از طریق این وسیله فراهم می‌شود.

۱۷- صندلی بیمار

هر صندلی دندانپزشکی از یک نشیمن­گاه، یک تکیه‌گاه سَر، یک تکیه‌گاه پُشتی و دو دسته برای قرارگیری دست‌ها در دو طرف تشکیل شده‌است. صندلی‌های دندانپزشکی سنتی و استاندارد، از ناحیه زانو خَم می‌شوند. برای انتخاب یونیت دانپزشکی مناسب باید به چند نکته مهم توجه داشت. صندلی‌های دندانپزشکی باید با قد و وزن و دیگر مشخصات فیزیکی بیماران انطباق‌پذیر باشند، محکم و بادوام باشند، از مواد باکیفیت ساخته شده باشند و دارای ویژگی ارگونومیک باشند. هر صندلی دارای دو موتور می باشد. یک موتور برای قسمت نشیمنگاه و بالا و پایین کردن و موتور دیگر جهت جابجایی پشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای راحتی کار دندانپزشک علاوه بر قابلیت انتخاب position های مختلف، دوحالت در صندلی‌ها به نام های Zero position و Over position پیش بینی می شود.

۱۸- تابوره‌

معمولاً ۲ عدد تابوره‌ یا صندلی‌ کوچک‌ گردان‌ یکی‌ برای‌ دندانپزشک‌ و دیگر برای‌ دستیار در هر یونیتی‌ وجود دارد که‌ هیدرولیک‌ بوده‌ و ارتفاع‌ آن‌ قابل‌ تنظیم‌ است‌.

تا بدین‌جا، به معرفی مختصر یونیت دندانپزشکی و اجزای آن پرداختیم.