همان طور که در مقالات پیشین اشاره شد، یونیت یا صندلی دندانپزشکی متشکل از یک کیت کامل است که آن را به یک ابزار موثر و ضروری در کار دندانپزشکی تبدیل می‌کند و بیشترین میزان توجه را در یک کلینیک به خود جلب می‌کند.

دیگر اجزای یونیت یا صندلی دندانپزشکی

در دو مقاله قبلی به بررسی برخی از اجزای صندلی دندانپزشکی از جمله پایه، چراغ، تابلت، میز دستیار، کاسه کراشوار، ساکشن و کنترل بلوک پرداختم، در ادامه نیز مابقی اجزا را بررسی خواهیم کرد.

۸- جعبه جانبی

باکس یا جعبه جانبی، قسمت اصلی یک صندلی دندانپزشکی است و عموما داخل آن منبع ذخیره آب، بزاق کش و جدا کننده آمالگام قرار دارد (در ادامه به کاربردهای منبع ذخیره آب بیشتر می‌پردازیم). علاوه بر آن، برد تغذیه، برد تابلت و رگولاتور ولتاژ چراغ دندانپزشکی نیز در این قسمت تعبیه شده‌اند. در برخی از مدل‌های قدیمی‌تر، درایور توربین‌ها، آنگل‌ها و همینطور بوسترهایی جهت رگلاژ فشار هوا در این قسمت قرار داشتند.

سه کاربرد اصلی منبع ذخیره آب عبارتند از :

• استفاده به عنوان آب ذخیره در صورت قطع شدن آب
• استفاده از مواد ضدعفونی کننده جهت شست‌وشو و ضد‌عفونی کردن لوله‌ها و مسیر آب
• استفاده از سرم فیزیولوژیک در مواقع جراحی

مدار ساکشن‌ و فیلتر آب‌ نیز می‌توانند در داخل‌ باکس‌ صندلی قرار بگیرند. مدار ساکشن، سه راهی مخصوصی است که با استفاده از جریان آب یا هوا می‌تواند مکش ایجاد کند؛ ضمناً استفاده از یک کلید مخصوص در قسمت خروجی مدار ضروری است (این کلید “ریورز” نام دارد). دندانپزشک می‌بایست ما بین هر دو بیمار این کلید را فشار داده و با ریختن محلول ضدعفونی در سرساکشن، از بروز هرگونه انسداد در دستگاه جلوگیری کند. در صورت‌ نیاز، می‌توان‌ ابزار دیگری را ‌ نیز در داخل جعبه‌ صندلی تعبیه کرد. در داخل این باکس، شیری تک قلو قرار گرفته است که آب را به کاسه کراشوار، دوش آب لیوان و در صورت نیاز به مدار ساکشن آبی می‌رساند.

۹- قطعات دستی  یا هندپیس (Dental Hand-piece)

هندپیس که به عنوان “مته دندانپزشکی” نیز شناخته می‌شود، ابزاری دستی و چرخشی است که برای انجام شماری از فعالیت‌های عمومی دندانپزشکی از جمله درمان پوسیدگی، پر کردن، صیقل دادن و تغییر پروتزها (altering prostheses) بکار می‌رود. این وسیله به خودی خود دارای تعدادی قطعات مکانیکی داخلی است که امکان چرخش آن و انرژی مورد نیاز ابزارهای برش (اغلب یک dental burr) را نیز فراهم می‌کند. نوع ابزاری که به لحاظ تکنیکی بکار می رود با عملکرد مورد نیاز در فرایند دندانپزشکی متفاوت است. بطور کلی، یک منبع نور و برخی از ابزارهای اسپری آب سرد به نحوی طراحی شده‌اند که با مته‌های خاص ادغام شوند. این امر باعث افزایش دقت، دید و بطور کلی موفقیت پروسه درمان می‌شود.

هندپیس‌ها از طریق سیستم راه انداز پنوماتیک، تسمه‌ای یا الکتریکی راه اندازی می‌شوند.

 سرعت چرخش‌ این قطعات آنها را به دو دسته سرعت بالا و سرعت پایین تقسیم می‌کند:

• هندپیس‌های سرعت بالا: این قطعات با سرعت‌های بالاتر از ۱۰۰ هزار دور در دقیقه می‌چرخند.
• هندپیس‌های سرعت پایین: این قطعات سرعت چرخش کمی دارند که معمولاً نزدیک به ۲۰ هزار دور در دقیقه است.

قطعاتی که در هندپیس‌ها استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:

• رابط‌های هندپیس: آب و هوای مورد نیاز هندپیس‌ها از طریق رابط‌ها انتقال می‌یابند. این رابط‌ها می‌توانند دو، سه یا چهار مسیر داشته باشند. در مدل چهار مسیره، یک مسیر مختص عبور هوا و راه اندازی توربین هندپیس است، مسیر دوم جهت انتقال هوا به سطح دندان و خنک کردن آن، مسیر سوم برای انتقال آب و مسیر چهارم برای تخلیه نمودن هوا به کار می‌رود. برخی اوقات ممکن است رابط‌های پنج مسیره نیز دیده شوند که مسیر پنجم مختص فیبرهای نوری است. در هندپیس‌های جدیدتر، شش پین نیز موجود است که اتصال الکتریکی برای لامپ فیبر نوری را فراهم می‌کند.
• بر (burr): ابزاری چرخشی است که داخل سر هندپیس قرار گرفته و به وسیله آن دندانپزشک قادر است دندان را تراشیده و یا بخشی از دندان را جدا کند. این قطعه، سایزها و اشکال مختلفی دارد و معمولا از جنس کاربید، استیل یا مواد پوشیده شده از الماس است.

۱۰- کمپرسور

کمپرسورهای هوا به عنوان یک آیتم اساسی در کلینیک‌های دندانپزشکی و انجام فعالیت‌های درمانی دهان و دندان به حساب می‌آیند و در حقیقت قلب این فعالیت‌ها هستند. این دستگاه، هوا را فشرده، خشک و تمیز کرده و قدرت لازم برای فعالیت هندپیس‌ها و پاک‌کننده‌هایشان را نیز فراهم می‌کند. کمپرسور هوای دندانپزشکی با دیگر کمپرسورها متفاوت است؛ از این جهت که نقطه شبنم (Dew point) هوای فشرده را پایین می‌آورد، مواد و ذرات ناخالص را از طریق یک فیلتر درونی حذف می‌کند و رطوبت موجود در هوا را با استفاده از دستگاه خشک کن هوای فشرده (به منظور ایمن ساختن هندپیس ها و کسب اطمینان از خروج هوای خشک و نابودی باکتری‌ها) از بین می‌برد.

دو نوع کمپرسور وجود دارد:

• روغنی یا صنعتی: این نوع کمپرسور باعث ایجاد هوای مرطوب آلوده به روغن می‌شود که می‌تواند در حین انجام کارهای ترمیم با استفاده از کامپوزیت شرایط نامناسبی به وجود آورد. هوای آغشته به روغن تاثیر مخربی بر روی کلیه قطعات لاستیکی همچون لوله‌ها و قطعات داخل صندلی( که به نوعی با هوا فعال می‌شوند) دارد و باعث تغییر شکل آنها می‌شود. در نهایت، این امر منجر به ایجاد اختلال در کار صندلی دندانپزشکی می‌شود. این نوع کمپرسو‌ها نباید در فصل سرما در مکانی سرد قرار گیرند، زیرا سفت شدن روغن باعث دیر به حرکت درآمدن یا گاهی عدم چرخش الکتروموتور شده و نهایتاً منجر به سوختن کمپرسور خواهد شد.
• خشک (Oil free/Oil less): هیچ گونه اثر مخربی چه در سلامت صندلی دندانپزشکی و چه در روند درمان ندارد.

نکاتی در مورد کمپرسور:

• کلینیک دندانپزشکی شما بیشتر از هر چیزی وابسته به ابزاری است که بتواند حداکثر میزان هوای فشرده شده را بطور دائمی برای شما فراهم کند. بنابراین، اکیدا توصیه می‌شود کمپرسورهای بدون روغن (Oil-free) را انتخاب کنید که دارای بالاترین سطح کیفیت و نیز خدمات پس از فروش و تعمیرات باشند. به دلیل نیاز به فراهم آوردن شرایط خاص بهداشتی، استفاده از یک کمپرسور فاقد روغن مهم است. این امر، از قرارگرفتن بیماران در معرض آلودگی‌ها و عفونت جلوگیری می‌کند. روغن و مواد دیگر به راحتی می‌توانند وارد هوا شوند، بنابراین قوانینی برای استفاده از کمپرسورهای هوا در دندانپزشکی وجود دارد.
• راندمان کار کمپرسور مورد استفاده در مطب، وابسته به مدت زمان مورد نیاز جهت پرکردن مخزن، از سطح صفر تا بالاترین حد ممکن آن است که به آن Duty Cycle گفته می‌شود. بسیاری از تولیدکنندگان، مدت زمان خاصی را برای این امر در نظر گرفته و یا پیشنهاد می‌دهند. اگر از کمپرسور قدیمی استفاده می‌کنید، توصیه می‌شود از لحظه‌ای که شروع به استفاده از آن می‌کنید، مرتبا عملکردش را رصد کنید و مطمئن شوید که آیا برای مدت زمان طولانی‌تر نیز می‌تواند فشار را حفظ کند. اگر توانست مدت طولانی‌تری فشار را حفظ کند، قطعا یا کمپرسور تضعیف شده است یا نشتی در سیستم وجود دارد.
• در هر دو نوع کمپرسور حتما می‌بایست آب جمع شده در انتهای منبع را تخلیه نمود؛ زیرا خالی نکردن آن نه تنها منجر به مرطوب شدن سیستم هوای خشک، و فراهم شدن محیط کشت مناسب برای رشد عوامل بیماری‌زا می‌شود، بلکه می‌تواند موجب زنگ زدگی، خوردگی و اکسید شدن قطعات ریز یونیت نیز شود که در نهایت  سوراخ شدن منبع آن را به دنبال خواهد داشت.

در این مقاله، به بررسی جعبه جانبی، هندپیس و کمپرسور، به عنوان اجزای مهم یونیت دندانپزشکی پرداختیم. در مقاله آتی که آخرین بخش از سری مقالات آشنایی با یونیت دندانپزشکی است، به بررسی اجزای باقیمانده، از جمله پوآر آب و هوا، صندلی بیمار، فلور باکس، شیر برقی و غیره خواهیم پرداخت. بخش پایانی را در مقاله قسمت سوم دنبال کنید.